HIV (Human Immunodeficiency Virus), insan bağışıklık yetmezlik virüsü, bağışıklık sistemini zayıflatan ve vücudu enfeksiyonlara ve bazı kanser türlerine karşı savunmasız hale getiren bir virüstür. Tedavi edilmezse HIV, AIDS (Acquired Immunodeficiency Syndrome) adı verilen ilerleyici bir hastalığa yol açabilir.
HIV Nedir?
HIV, insan bağışıklık sistemini hedef alarak CD4 hücrelerini (T hücreleri) enfekte eder. Bu hücreler, vücudun enfeksiyonlara karşı savunmasında kritik öneme sahiptir. HIV, CD4 hücrelerini yok eder veya işlevlerini bozar, bu da bağışıklık sisteminin zayıflamasına ve çeşitli enfeksiyonlara ve kanserlere karşı savunmasız hale gelmesine yol açar. Tedavi edilmediğinde, HIV enfeksiyonu ilerleyerek AIDS’e dönüşebilir.
HIV Bulaşma Yolları
HIV, enfekte vücut sıvılarıyla doğrudan temas yoluyla bulaşır. İşte yaygın bulaşma yolları:
Cinsel Temas: Korunmasız cinsel ilişki (vajinal, anal veya oral seks) HIV’in en yaygın bulaşma yoludur. Enfekte semen, vajinal sıvı veya kanla temas HIV bulaşmasına neden olabilir.
Kan Yoluyla: Enfekte kanla doğrudan temas, HIV bulaşmasına yol açabilir. Bu, iğne paylaşımı, kan transfüzyonu veya enfekte kanla kirlenmiş cerrahi aletlerle gerçekleşebilir.
Anne-Bebek: HIV, doğum sırasında veya emzirme yoluyla anneden bebeğe geçebilir.
Damar İçi Madde Kullanımı: Enfekte iğnelerin paylaşılması, HIV’in bulaşma riskini artırır.
HIV Belirtileri
HIV enfeksiyonu, farklı evrelerde çeşitli belirtiler gösterebilir. İşte HIV’in ana belirtileri:
Akut HIV Enfeksiyonu:
- Ateş: Yüksek ateş sık görülen bir belirtidir.
- Halsizlik ve Yorgunluk: Genel bir yorgunluk hissi olabilir.
- Baş Ağrısı: Şiddetli baş ağrısı sık görülen bir belirtidir.
- Kas ve Eklem Ağrıları: Vücutta yaygın ağrılar olabilir.
- Boğaz Ağrısı: Boğazda ağrı ve şişlik olabilir.
- Deri Döküntüleri: Vücutta kızarıklıklar ve döküntüler görülebilir.
- Lenf Bezlerinde Şişlik: Boyun, koltuk altı ve kasık lenf bezlerinde şişlik olabilir.
Kronik HIV Enfeksiyonu (Asemptomatik Evre):
- Belirti Göstermeme: Bu evrede HIV genellikle belirti göstermez. Virüs vücutta çoğalmaya devam eder ve CD4 hücrelerini tahrip eder.
İleri Evre HIV Enfeksiyonu (AIDS):
- Ateş: Sürekli yüksek ateş olabilir.
- Gece Terlemeleri: Gece terlemeleri sık görülen bir belirtidir.
- Kilo Kaybı: İstenmeyen kilo kaybı olabilir.
- Kronik İshal: Uzun süreli ishal görülebilir.
- Halsizlik ve Yorgunluk: Ciddi yorgunluk ve halsizlik hissi olabilir.
- İkincil Enfeksiyonlar: Bağışıklık sistemi zayıfladığı için fırsatçı enfeksiyonlar ve kanserler gelişebilir.
HIV Teşhisi
HIV teşhisi, çeşitli testlerle yapılabilir. İşte yaygın teşhis yöntemleri:
Antikor Testleri: Vücut, HIV’e karşı antikorlar üretir. Bu antikorların varlığı, HIV enfeksiyonunu gösterir. Antikor testleri genellikle enfeksiyondan 3-12 hafta sonra doğru sonuç verir.
Kombinasyon Testleri (Antijen/Antikor Testleri): Bu testler, hem HIV antijenlerini (p24 antijeni) hem de antikorları tespit eder. Antijenler, enfeksiyondan birkaç hafta sonra tespit edilebilir.
Nükleik Asit Testleri (NAT): HIV’in genetik materyalini (RNA) doğrudan tespit eder. NAT testleri, HIV enfeksiyonunu erken dönemde tespit edebilir, ancak genellikle daha pahalıdır.
HIV Tedavi Yöntemleri
HIV tedavisi, antiretroviral tedavi (ART) olarak adlandırılan bir ilaç kombinasyonunu içerir. ART, HIV’in çoğalmasını durdurarak bağışıklık sistemini korur ve AIDS gelişimini engeller. İşte ART’nin ana bileşenleri:
Nükleozid Ters Transkriptaz İnhibitörleri (NRTI’ler): HIV’in çoğalmasını engelleyen ilaçlardır.
Non-Nükleozid Ters Transkriptaz İnhibitörleri (NNRTI’ler): HIV’in çoğalmasını durduran diğer bir ilaç sınıfıdır.
Proteaz İnhibitörleri (PI’ler): HIV’in olgunlaşmasını ve enfeksiyon yapabilme kapasitesini engeller.
Entegre İnhibitörleri: HIV’in genetik materyalini insan hücrelerine entegre etmesini engeller.
Füzyon ve Giriş İnhibitörleri: HIV’in insan hücrelerine girmesini engeller.
HIV’den Korunma Yöntemleri
HIV’den korunma, virüsün bulaşma riskini azaltmak için çeşitli yöntemler içerir. İşte HIV’den korunma yöntemleri:
Kondom Kullanımı: Kondom, cinsel temas sırasında HIV bulaşma riskini azaltır. Doğru ve düzenli kullanıldığında etkilidir.
PrEP (Pre-Exposure Prophylaxis): PrEP, HIV negatif kişilerin HIV bulaşma riskini azaltmak için kullandığı bir ilaçtır. Düzenli olarak alınmalıdır.
PEP (Post-Exposure Prophylaxis): PEP, HIV’e maruz kaldıktan hemen sonra alınan acil bir ilaçtır. Maruziyetten sonraki 72 saat içinde başlanmalıdır.
İğne Paylaşımının Önlenmesi: Damar içi madde kullanan kişilerin iğne paylaşmaması önemlidir. Temiz ve steril iğne kullanımı teşvik edilmelidir.
Anne-Bebek Bulaşmasının Önlenmesi: Hamile HIV pozitif kadınlar, antiretroviral tedavi alarak ve doğum sonrası bebeklerine ilaç vererek HIV’in bebeğe bulaşma riskini azaltabilirler.
HIV Merak Edilenler
HIV nasıl bulaşır?
HIV, enfekte vücut sıvıları (kan, semen, vajinal sıvı, rektal sıvı, anne sütü) yoluyla bulaşır. Korunmasız cinsel ilişki, iğne paylaşımı, kan transfüzyonu ve anneden bebeğe bulaşma yaygın yollar arasındadır.
HIV belirtileri nelerdir?
HIV belirtileri, enfeksiyonun evresine bağlı olarak değişir. Akut enfeksiyon sırasında ateş, halsizlik, baş ağrısı, kas ağrıları, boğaz ağrısı ve lenf bezlerinde şişlik olabilir. İleri evrede (AIDS) ise ciddi yorgunluk, sürekli ateş, gece terlemeleri, kilo kaybı ve fırsatçı enfeksiyonlar görülebilir.
HIV tedavisi var mı?
Evet, HIV tedavisi antiretroviral tedavi (ART) ile yapılır. ART, HIV’in çoğalmasını durdurarak bağışıklık sistemini korur ve AIDS gelişimini engeller.
HIV’den korunma yöntemleri nelerdir?
Kondom kullanımı, PrEP (Pre-Exposure Prophylaxis), PEP (Post-Exposure Prophylaxis), iğne paylaşımının önlenmesi ve anneden bebeğe bulaşmanın önlenmesi HIV’den korunma yöntemleri arasındadır.
HIV testi ne zaman yapılmalıdır?
HIV testi, riskli davranışlardan sonra mümkün olan en kısa sürede yapılmalıdır. Antikor testleri genellikle enfeksiyondan 3-12 hafta sonra doğru sonuç verir. Kombinasyon testleri ve NAT testleri daha erken dönemde enfeksiyonu tespit edebilir.
