Hamileliğin özellikle ikinci trimesteriyle birlikte anne adaylarının pek çoğunda iştah artışı ve beraberinde kilo alımı görülmesi oldukça yaygındır. İlk üç ayda yaşanan mide bulantıları ve kusma sorunları çoğu zaman iştahı baskılar; ancak bu şikâyetlerin azalmasıyla birlikte, vücut bebeğin büyüme ve gelişimi için daha fazla kalori talep etmeye başlar. Bu dönemde bazı kadınlar kendilerini sürekli aç hissederek öğün aralarında dahi atıştırma isteğiyle baş başa bulabilirler. İştah artışı aslında doğal bir süreçtir; çünkü rahim içerisindeki bebek, annenin depoladığı besin öğeleri ve kalori sayesinde sağlıklı bir şekilde gelişimini sürdürür.
Bu süreçte dikkat edilmesi gereken, alınan kilonun miktarı ve bu kiloların hangi kaynaklardan geldiğidir. Her ne kadar “iki canlı” söylemi dilimize yerleşmiş olsa da, hamilelikte günlük kalori ihtiyacı sanıldığı kadar çok yükselmez. İdeal olarak ikinci trimesterde günlük fazladan 300-350 kalori, üçüncü trimesterde ise fazladan 450-500 kalori almak yeterli olur. Bu ek kalorinin sağlıklı besinlerle karşılanması, bebeğe fayda sağlayacak vitamin ve mineral bakımından zengin seçeneklere yönelmekle mümkündür. Örneğin, tam tahıllı ekmekler, sebze ve meyveler, kurubaklagiller, yağsız et ve balık çeşitleri gibi gıdalar vücudun gereksinim duyduğu protein, lif ve besin değerlerini karşılar. Aksine fast food, aşırı şekerli tatlılar veya paketli gıdalar gibi boş kalori kaynakları gereksiz kilo artışıyla birlikte başka sağlık sorunlarını tetikleyebilir.
Kilo alımıyla ilgili bir diğer önemli faktör de hormonlardır. Hamilelik sırasında östrojen, progesteron ve diğer hormonların hızlı artışı, vücudun daha fazla yağ depolamasına yol açabilir. Bu yağ deposu, bebeğin gelişimi için enerji yedeği oluştururken aynı zamanda emzirme dönemi için de bir hazırlık sağlar. Doğum sonrasında süt üretimi başladığında vücut, bu depolanmış yağları enerjiye dönüştürebilir. Ancak alınan kiloların büyük bir kısmının hamilelik sürecinde, özellikle kısa zamanda hızla yükselmesi kan şekeri dalgalanmaları, gebelik diyabeti ve yüksek tansiyon gibi riskleri beraberinde getirebilir. Bu nedenle ideal kilo artışını doktor takibiyle gözlemlemek ve gerekli durumlarda bir diyetisyenden destek almak önemlidir.
İştah artışına bağlı olarak sıkça rastlanan bir durum da aşerme olarak bilinen spesifik yiyecek istekleridir. Anne adayları tatlı, tuzlu veya ekşi besinlere yoğun bir ilgi duyabilir ve bu isteği bastırmakta zorlanabilir. Aşerme çoğunlukla masum bir eğilim olsa da, beslenme düzeninin tamamen bu istekler etrafında şekillenmesi sağlıklı değildir. İştahın arttığı dönemlerde öğün planlaması yapmak, porsiyon kontrolü sağlamak ve sağlıklı atıştırmalıklar bulundurmak bu isteklere karşı denge kurmayı kolaylaştırır. Örneğin, çikolata krizlerinde meyveli yoğurt ya da bir parça bitter çikolata tüketmek hem tatlı ihtiyacını karşılar hem de aşırı kalori alımını önler.
Kilo artışıyla birlikte vücut yapısında belirgin değişimler oluşabilir. Karın bölgesi büyüdükçe bel çukurluğu artar, sırtta ve belde ağrılar görülebilir. Vücuttaki ağırlık merkezi değiştiği için duruş bozuklukları oluşabilir. Bazı anne adayları hızlı kilo alımıyla birlikte cilt çatlaklarına da daha meyilli hale gelir. Özellikle göğüsler, kalçalar ve karın bölgesinde görülen bu çatlaklar, cildin gerilmesinden kaynaklanır. Bu nedenle gebelik boyunca düzenli nemlendirici kullanmak, yeterli su içmek ve mümkün oldukça dengeli kilo almak, cildin esnekliğini korumasına yardımcı olur. Tamamen önlemek her zaman mümkün olmasa da, çatlakların şiddetini azaltmak ve cildi rahatlatmak için erken dönemde önlem almakta fayda vardır.
Özellikle ikinci trimesterin sonlarına doğru hızlanan kilo alımının sağlıklı sınırlar içinde olması, hem anne adayının yaşam kalitesi hem de bebeğin gelişimi açısından kritiktir. Doktorlar genellikle gebelik süresince toplam 10-15 kilogram arasında bir kilo artışı önerirler; fakat bu rakam anne adayının başlangıç kilosuna, boyuna ve genel sağlık durumuna göre değişebilir. Bazıları için 8-12 kilogramlık bir artış yeterli iken, bazılarında 15-18 kilograma kadar çıkması normal kabul edilebilir.
İştah artışı ve kilo alımı sürecini yönetmek için en etkili yöntemlerin başında düzenli doktor kontrolü gelir. Her kontrol sırasında tartıya çıkmak, kan testleri ve idrar testleri yaptırmak, gebelik diyabeti veya preeklampsi gibi durumların erkenden tespit edilmesini sağlar. Ayrıca, hafif ama düzenli egzersiz yapmak—örneğin günlük yürüyüş, yüzme veya gebelik yogası gibi—hem kilo kontrolüne yardımcı olur hem de dolaşım sistemi ve kas-iskelet sistemi üzerinde olumlu etki sağlar. Böylece anne adayının enerji düzeyi yükselir, daha kaliteli uyku uyuması kolaylaşır ve stresle baş etmesi kolaylaşır.
İştah artışı ve kilo alımı, gebeliğin doğal ve sağlıklı bir parçası olsa da, kontrolsüz veya aşırı kilo artışı hem anne adayının sağlığını hem de bebeğin gelişimini riske atabilir. Bu nedenle ufak ama etkili adımlarla bu süreci yönetmek ve doktorunuzun, gerekirse bir diyetisyenin önerilerini dinlemek, ideal gebelik deneyimini yakalamaya önemli ölçüde katkıda bulunur.
