Hamileliğin erken döneminde mide bulantısı ve kusma şikâyetleri sık rastlanan bir durum olsa da, bazı kadınlarda bu tablo “hiperemezis gravidarum” adı verilen aşırı kusma sorununa dönüşebilir. Normal sabah bulantılarının çok ötesine geçen bu durumda anne adayı günün büyük bölümünde mide bulantısı hisseder ve sık sık kusma atakları yaşar. Kusma o kadar şiddetli olabilir ki, besin ve sıvı alımı büyük ölçüde kısıtlanır, hatta hastaneye yatış gerektiren susuz kalma ve elektrolit dengesizlikleri ortaya çıkabilir.
Hiperemezis gravidarum, gebeliğin ilk trimesterinde daha sık görülür ve bazen 20. haftaya kadar sürebilir. Sürekli kusma anne adayının beslenmesini zorlaştırır, kilo kaybına neden olur ve vücudun temel ihtiyaç duyduğu vitamin-minerallerin eksik kalmasına yol açabilir. Bu süreçte cilt kuruluğu, halsizlik, tansiyon düşüklüğü gibi sorunlar eşlik edebilir. Bazı vakalarda safra ve mide asidinin boğazı tahriş etmesiyle yutma güçlüğü, ağız içinde yara ve diş minesinde aşınma gibi ek rahatsızlıklar da görülebilir.
Hiperemezis gravidarumun kesin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, hamilelik hormonlarının özellikle beta-hCG ve östrojen seviyelerinin çok hızlı yükselmesinin rol oynadığı düşünülür. Genetik yatkınlık, çoğul gebelik (ikiz, üçüz) ve ilk hamilelik deneyimi gibi faktörler risk artırıcı etkenler arasında sayılabilir. Psikolojik stres ve kaygı da bu tabloyu kötüleştirebilir. Teşhis koymak için anne adayının kilo kaybı, idrarda keton varlığı ve kan testlerindeki elektrolit dengesizlikleri gibi belirtiler değerlendirilir.
Tedavi genellikle hastaneye yatış gerektirecek kadar şiddetli vakalarda uygulanır. Sıvı ve elektrolit kaybını telafi etmek amacıyla damardan serum verilmesi, vitamin ve minerallerin takviye edilmesi ilk adımı oluşturur. Mide bulantısını hafifletmek için doktorun önerebileceği güvenli antiemetik ilaçlar kullanılabilir. Ayrıca davranışsal ve beslenme temelli yaklaşımlar da bu süreçte destekleyici rol oynar. Yatarak tedavi esnasında bulantı ve kusmanın kontrol altına alınması sağlandıktan sonra, anne adayı yavaş yavaş ağızdan beslenmeye yönlendirilir ve taburcu edilir.
Hafif-orta şiddette hiperemezis gravidarum vakalarında evde de bazı önlemler alınabilir. Özellikle sabahları yatağınızdan kalkmadan önce kraker, tuzsuz galeta ya da kuru ekmek gibi hafif atıştırmalıklar tüketmek, mide bulantısını bir nebze azaltabilir. Gün içinde sık ve küçük porsiyonlu öğünler tüketerek midenin boş kalmasını engellemek de faydalıdır. Ayrıca zencefil içeren atıştırmalıklar veya naneli pastiller kimi anne adaylarında bulantıyı hafifletme konusunda etkili olabilir. Bol su içmek kritik olsa da, bir seferde çok miktarda sıvı tüketmek kusmayı tetikleyebilir; dolayısıyla su içimini gün içine yayarak yavaş yavaş almak mantıklı bir yaklaşımdır.
Aşırı kusma sorunu çoğu zaman gebeliğin 20. haftasından sonra hafifler; ancak bazı kadınlarda doğuma kadar devam ettiği de görülebilir. Bu süreçte fiziksel yorgunluk ve besin eksikliği yaşamanın yanı sıra, anne adayı psikolojik olarak da zorlanabilir. Hastaneye yatış, iş veya sosyal hayattan uzak kalma ve sürekli mide bulantısıyla mücadele etmek stres seviyesini yükseltir. Bu nedenle aile ve sosyal çevrenin desteği kadar gerekirse psikolojik danışmanlık almak da önemlidir.
Hiperemezis gravidarum, tıbbi müdahale ve doğru yönetimle kontrol altına alınabilir. Belirtiler çok şiddetli hale geldiğinde erken dönemde doktora başvurmak, hem anne adayının hem de bebeğin sağlığını korumak için hayati önem taşır. Özellikle aşırı kilo kaybı, belirgin susuzluk veya idrarda koyu renk fark ettiğinizde mutlaka uzman görüşü almalısınız. Tedavi süreci bazen sabır ve disiplin gerektirir; ancak etkin takip ve destekle anne adayları bu güç dönemi atlatarak sağlıklı bir gebelik ve doğum sürecine ulaşabilir.
