‍Preeklampsi (Gebelik Zehirlenmesi) Belirtileri, Tanımı ve Nedenleri

Gebelik zehirlenmesi tıp dilinde preeklampsi olarak bilinen, hamilelik sırasında ortaya çıkan ve hem anne hem de bebek için ciddi sağlık riskleri taşıyan bir durumdur. Preeklampsi, genellikle gebeliğin 20. haftasından sonra gelişir ve yüksek tansiyon ile idrarda protein kaybı ile karakterizedir. Bu iki belirti, gebelikte normal kabul edilmeyen durumlar olup, preeklampsi tanısının temel kriterleri arasında yer alır​.

Gebelik zehirlenmesinin kesin nedeni tam olarak bilinmese de, plasenta ile ilgili sorunların bu duruma yol açabileceği düşünülmektedir. Plasenta, bebeğin gelişimi için gerekli olan besinleri ve oksijeni sağlayan yapıdır. Ancak, preeklampside plasentaya giden kan akışı yeterli değildir ve bu durum, bebeğin gelişiminde gerilik ve düşük doğum ağırlığı gibi problemlere yol açabilir. Ayrıca, annenin kan damarlarındaki daralma, yüksek tansiyona neden olur ve böbrek, karaciğer, beyin gibi organların işlevlerinde bozulmalara yol açabilir

Preeklampsi genellikle hafif belirtilerle başlayabilir, ancak tedavi edilmezse anne ve bebek için hayati tehlike oluşturabilecek daha ciddi bir duruma, eklampsiye dönüşebilir. Eklampsi, annenin nöbet geçirmesi ve bilinç kaybı gibi ağır komplikasyonlara yol açar ve bu durum, doğum öncesi ya da doğum sonrası dönemde gerçekleşebilir

Gebelik zehirlenmesi, genellikle ilk hamileliklerde, çoğul gebeliklerde (ikiz, üçüz gibi) ve ileri yaş gebeliklerde daha sık görülür. Ayrıca, anne adayının obezite, diyabet veya böbrek hastalığı gibi mevcut sağlık sorunları da preeklampsi riskini artırabilir. Genetik yatkınlık da önemli bir risk faktörüdür; ailede preeklampsi geçmişi olan kadınlar, bu durumu yaşama olasılığı açısından daha yüksek risk altındadırlar

Gebelik Zehirlenmesi Belirtileri

Gebelik zehirlenmesi yani preeklampsi birçok kadında farklı belirtilerle ortaya çıkabilir ve semptomlar hafif ya da şiddetli olabilir. Belirtiler genellikle gebeliğin 20. haftasından sonra ortaya çıkar, ancak bazı durumlarda daha erken dönemde de görülebilir. Gebelik zehirlenmesi belirtileri göz ardı edilmemeli ve tanı koymak için doğru testler yapılmalıdır. Erken tanı, anne ve bebeğin sağlığını koruma açısından hayati önem taşır

Başlıca Belirtiler

1. Yüksek Tansiyon: Preeklampsinin en yaygın belirtisi yüksek tansiyondur. Gebelikte tansiyonun 140/90 mm Hg’nin üzerinde seyretmesi bir uyarı işareti olabilir. Bu durum genellikle önceki tansiyon seviyelerinden daha yüksek bir değer olarak belirlenir ve gebelikteki tansiyon kontrolünde sıklıkla ortaya çıkar. Özellikle sistolik kan basıncı 160 mm Hg ve üzeri, diastolik kan basıncı 110 mm Hg üzerindeyse daha ciddi bir durumdan şüphelenilebilir.
2. İdrarda Protein Kaybı (Proteinüri): Böbreklerin işlevlerinin bozulması sonucu idrarda protein kaçağı meydana gelir. Normalde idrarda protein bulunmamalıdır, ancak preeklampsi olan kadınlarda böbrekler protein kaybeder ve bu idrar testlerinde tespit edilebilir.
3. Şiddetli Baş Ağrısı: Preeklampsi baş ağrısı ile de kendini gösterebilir. Normal ağrı kesicilerle geçmeyen ve giderek şiddetlenen baş ağrıları, preeklampsi için bir uyarı işareti olabilir.
4. Görme Bozuklukları: Işık çakmaları, bulanık görme, çift görme ya da geçici görme kaybı gibi belirtiler, preeklampsinin ileri aşamalarında sıkça görülür. Bu, özellikle kan basıncının beyindeki kan akışını etkilediği durumlarda ortaya çıkar ve acil müdahale gerektirebilir​.
5. Karaciğer Enzimlerinde Yükselme ve Karaciğer Ağrısı: Karaciğer fonksiyonları bozulabilir ve karaciğer enzimleri yükselebilir. Bu durum, genellikle kaburgaların alt kısmında bir ağrı ile hissedilebilir.
6. Ani Kilo Alımı ve Şişlik (Ödem): Preeklampsi olan kadınlar, ani kilo alımı ve vücutta aşırı sıvı birikimi (ödem) yaşayabilirler. Özellikle eller, ayaklar ve yüz bölgesinde şişlik görülebilir.
7. Nefes Darlığı ve Akciğer Ödemi: Şiddetli vakalarda, akciğerlerde sıvı birikmesi nedeniyle nefes almada güçlük yaşanabilir. Bu durum, preeklampsinin ağır seyrettiği durumlarda daha sık ortaya çıkar ve acil tıbbi müdahale gerektirir.

Tanı Yöntemleri

Preeklampsi tanısı koymak için çeşitli testler yapılır. En yaygın tanı yöntemleri şunlardır:

• Tansiyon Ölçümü: Kan basıncının düzenli olarak ölçülmesi, preeklampsiyi erken teşhis etmek için önemlidir. Preeklampsi teşhisi, iki ayrı zamanda yapılan ölçümlerde tansiyonun 140/90 mm Hg veya üzerinde olması ile konulabilir.
• İdrar Testi: İdrarda protein kaybı olup olmadığını belirlemek için 24 saatlik idrar testi yapılır. Bu testte 300 mg üzerinde protein bulunması, preeklampsinin varlığına işaret edebilir.
• Kan Testleri: Böbrek ve karaciğer fonksiyonlarını kontrol etmek amacıyla yapılan kan testleri, vücuttaki işlev bozukluklarını ortaya çıkarabilir. Aynı zamanda, trombosit sayısındaki düşüş de preeklampsi belirtisi olabilir​
• Ultrason ve Fetal İzleme: Bebeğin gelişimi ve amniyotik sıvı seviyeleri ultrason ile takip edilir. Ayrıca, bebeğin kalp atışları ve genel iyilik hali, NST (non-stres test) ile yakından izlenir.

Gebelik Zehirlenmesi Risk Faktörleri

Preeklampsi gebelik sırasında ortaya çıkan yüksek tansiyon ve idrarda protein kaybı ile karakterize edilen ciddi bir durumdur. Ancak bu durum her kadında görülmez ve bazı kadınlar daha yüksek risk altındadır. Preeklampsi riskini artıran bazı faktörler vardır ve bu faktörlerin bilinmesi, hem anne hem de bebeğin sağlığını koruma adına kritik önem taşır.

En Yaygın Risk Faktörleri

1. İlk Gebelik: İlk kez hamile kalan kadınlarda preeklampsi riski daha yüksektir. Bu durum, ilk gebeliklerin vücudun gebeliğe verdiği tepki nedeniyle daha hassas olmasından kaynaklanabilir.
2. Çoğul Gebelik: İkiz, üçüz veya daha fazla bebeğe hamile olan kadınlarda, preeklampsi gelişme olasılığı daha yüksektir. Çoğul gebeliklerde plasentanın işlevleri üzerinde daha fazla baskı oluşur, bu da preeklampsi riskini artırır.
3. Aile Geçmişi: Ailede preeklampsi geçmişi olan kadınlar bu durumu yaşama olasılığı açısından daha risklidirler. Özellikle anne veya kız kardeş gibi yakın akrabaların preeklampsi yaşamış olması, genetik bir yatkınlığa işaret edebilir.
4. Yaş Faktörü: 35 yaş üstü kadınlar, preeklampsi geliştirme açısından daha yüksek risk altındadır. İleri yaş gebeliklerinde hem annenin hem de bebeğin sağlığı daha hassas olabilir ve bu da tansiyon problemleri gibi komplikasyonlara yol açabilir.
5. Önceden Mevcut Sağlık Sorunları: Diyabet, böbrek hastalığı, hipertansiyon veya otoimmün hastalıkları olan kadınlar, preeklampsi açısından daha büyük bir risk taşır. Bu tür sağlık sorunları, vücudun hamileliğe uyum sağlama yeteneğini etkileyebilir ve gebelik sürecinde daha fazla komplikasyona neden olabilir.

Orta Dereceli Risk Faktörleri

• Obezite: Hamilelik öncesinde obez olan kadınlar, preeklampsi geliştirme olasılığı açısından daha büyük risk altındadır. Vücut kitle indeksi (BMI) 30’un üzerinde olan kadınlar bu kategoriye girer.
• Daha Önceki Gebelik Komplikasyonları: Önceki gebeliklerde preeklampsi yaşamış olan kadınlar, sonraki gebeliklerde de bu durumu yaşama riski taşır. Ayrıca düşük doğum ağırlığı olan bir bebeğin doğumu veya diğer gebelik komplikasyonları da risk faktörüdür.

Diğer Faktörler

Kronik Hipertansiyon: Hamilelik öncesinde yüksek tansiyon sorunu yaşayan kadınlar, gebelik sırasında preeklampsi geliştirme açısından daha yüksek risk taşır. Hipertansiyon, preeklampsi ile doğrudan ilişkilidir​.

Tüp Bebek (IVF) ve Diğer Üreme Tedavileri: Yardımcı üreme teknolojileri kullanarak gebe kalan kadınlarda preeklampsi riski daha yüksektir. Bunun nedeni, bu tedavilerin hormonal dengeyi değiştirmesi ve plasentanın gelişimini etkilemesi olabilir​.

Preeklamps bazı kadınlar için daha büyük bir risk teşkil eder. İleri yaş, çoğul gebelik, aile geçmişi ve mevcut sağlık sorunları gibi faktörler, preeklampsi gelişimini tetikleyebilir

Gebelik Zehirlenmesi Tedavi Yöntemleri

Gebelik zehirlenmesi, yani preeklampsi, hamilelik sırasında ortaya çıkan ciddi bir komplikasyondur ve hem anne hem de bebeğin hayatını tehlikeye atabilir. Bu nedenle, preeklampsinin erken teşhis edilmesi ve uygun tedavi yöntemlerinin uygulanması büyük önem taşır. Preeklampsi tedavisi, annenin ve bebeğin sağlık durumuna bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Tedavi süreci boyunca amaç, kan basıncını kontrol altında tutmak ve komplikasyonları önlemektir​.

Preeklampsinin Yönetimi

Preeklampsinin kesin tedavisi doğumdur. Ancak, gebelik ilerlemeden önce doğum gerçekleşemeyeceği durumlarda, hem anne hem de bebek için riskleri azaltmaya yönelik çeşitli tedavi yöntemleri devreye girer. Tedavi süreci, hastalığın şiddetine ve hamileliğin ne kadar ilerlemiş olduğuna bağlı olarak şekillenir. Hafif vakalar genellikle yatak istirahati ve kan basıncının yakından izlenmesiyle yönetilebilirken, şiddetli vakalarda anne hastaneye yatırılabilir.

1. Kan Basıncının Kontrol Altına Alınması:
   • Gebelik zehirlenmesinde, kan basıncı genellikle hızla yükselir ve bu durum annenin organlarına zarar verebilir. Bu nedenle, tansiyonu kontrol altına almak için kan basıncı düşürücü ilaçlar (antihipertansif ilaçlar) kullanılır. Bu ilaçlar, yüksek tansiyonun anne ve bebek üzerindeki olumsuz etkilerini azaltmaya yardımcı olur.
2. Kortikosteroidler:
   • Şiddetli preeklampsi vakalarında, doğum öncesinde annenin akciğer gelişimini hızlandırmak amacıyla kortikosteroidler kullanılabilir. Bu ilaçlar, özellikle erken doğum riski olan durumlarda bebeğin doğum sonrası daha iyi nefes alabilmesini sağlar.
3. Magnezyum Sülfat:
   • Preeklampsi ilerleyip eklampsiye (nöbetlere) dönüşme riski taşıyorsa, anneye magnezyum sülfat verilebilir. Magnezyum sülfat, sinir sistemi üzerinde koruyucu etkiler gösterir ve nöbetleri önlemeye yardımcı olur. Bu tedavi yöntemi genellikle hastanede uygulanır ve hastanın yakından izlenmesini gerektirir​.
4. Yatak İstirahati:
   • Hafif preeklampsi vakalarında, doktorlar yatak istirahati önerir. Anne adayının mümkün olduğunca dinlenmesi ve stres faktörlerinden uzak durması, kan basıncının kontrol altına alınmasına yardımcı olabilir. Ayrıca, düzenli olarak tansiyon ölçümü ve idrar testi yapılır.

Şiddetli Preeklampsi Tedavisi

Şiddetli preeklampsi vakalarında, anne ve bebek için riskler çok daha yüksektir ve genellikle hastaneye yatış gerektirir. Bu tür vakalarda tedavi süreci daha yoğun bir şekilde yönetilir ve sürekli izleme altında tutulur. Tedavinin temel amacı, annenin organlarının zarar görmesini önlemek ve bebeğin sağlığını korumaktır. Doğum kaçınılmaz hale geldiğinde, erken doğum planlanabilir. Prematüre doğum riski olsa bile, şiddetli preeklampsi durumunda doğumun gerçekleşmesi hayat kurtarıcı olabilir.

Doğum Kararı

Preeklampsinin kesin tedavisi doğumdur ve bu nedenle doktorlar, bebeğin gelişimine ve annenin sağlık durumuna göre doğum zamanlamasını dikkatlice planlar. Hafif preeklampsi vakalarında, doktorlar genellikle gebeliği 37. haftaya kadar uzatmayı hedefler. Ancak şiddetli preeklampsi durumunda, annenin ve bebeğin sağlığını tehlikeye atmamak için erken doğum gerekli olabilir. Şiddetli vakalarda bebeğin hayatta kalma şansını artırmak için doğum öncesinde gerekli tedbirler alınır, ancak bazen 34. haftadan önce de doğum gerekebilir​.

Doğum Sonrası Bakım

Preeklampsi, doğumdan sonra da devam edebilir, bu nedenle anne adaylarının doğum sonrası dönemde de dikkatli izlenmesi gerekir. Doğumdan sonra tansiyonun normale dönmesi beklenir, ancak bazı kadınlarda yüksek tansiyon ve diğer komplikasyonlar devam edebilir. Doğum sonrası preeklampsi vakaları da ciddi riskler taşıyabilir ve acil tıbbi müdahale gerektirebilir.